ADIERAZPEN INSTITUZIONALA MARTXOAREN 8A, EMAKUMEEN NAZIOARTEKO EGUNA, DELA ETA

“2020ko urriaren 29an Genero Berdintasunerako Europako Institutuak azken Genero Berdintasunaren Europako Indizea argitaratu zuen. Bertan Europar Batasunean emakumeen eta gizonen arteko berdintasuna oso poliki aurrera egiten ari dela ohartarazi zuen: 4,1 puntu baino ez azken hamarkadan, eta 0,5 puntu 2017tik. Erritmo hain geldo horrek (puntu 1 bi urtetako) esan nahi du 60 urte baino gehiago behar izango liratekeela EBan genero-berdintasun osoa lortzeko. Era berean, txosten horrek ohartarazi zuen Covid-19k eragindako krisiak atzerapauso sakona eragin dezakeela Orain arte lortutako aurrerapen hauskorretan.

Azken berrogei urteetan, Espainiak jarduera instituzional bizia egin du diskriminazioa eta desberdintasuna desagerrarazteko, organismoak sortuz, politika publikoak bultzatuz eta emakumeen eta gizonen arteko berdintasun eraginkorrean aurrera egiteko arau-esparruak antolatuz.

Aldi berean, gure herrialdea epizentroetako bat bihurtu da, nazioarteko pianoan, 2018tik mundu osoan izan diren mobilizazio feminista handien artean. Espainia sendotu egin da nazioartean eta alde anitzetan genero-berdintasunean egindako aurrerapenen bultzatzaileetako bat gisa. Aurten bertan, Auzitegi Goreneko salako lehen Presidentea aukeratu dute. Aurrerapen handia eta erreferentzia bat emakumeek botere judizialaren gobernu-organoetan kristalezko sabaiak apurtzen jarrai dezaten.

Espainia erabat konprometituta dago emakumeen eta nesken eskubideak sustatzearekin eta babestearekin, eta nazioarteko tresna nagusiak berretsi ditu, hala nola, Emakumearen aurkako diskriminazio mota guztiak Ezabatzeko Hitzarmena (CEDAW) edo Emakumeen aurkako indarkeria eta etxeko indarkeria ezabatzeari buruzko Europako Kontseiluaren Hitzarmena (Istanbulgo Hitzarmena), eta beste akordio batzuen adierazpen globalen eta egileen adierazpen globalen artean bat egin du, Beijingo Adierazpena eta Ekintza Plataforma, besteak beste. Agenda 2030 funtsezko gida da genero-berdintasunean maila globalean aurrera egiteko. Espainiak modu erabakigarrian bultzatu ditu Europar Batasunaren genero-berdintasunaren arloko tresna nagusiak, eta Europar Batasunaren Emakumeak, Bakea eta Segurtasuna 2019-2024rako Ikuspegi Estrategikoa ezartzeko Ekintza Plana eta Europako Batzordearen 2020-2025 Genero Berdintasunerako Estrategian jasotako helburuak garatzen eta aplikatzen laguntzen mantendukoa da. Lan egingo dugu Europar Batasunak bat egin dezan Emakumeen aurkako indarkeria eta etxeko indarkeria prebenitzeari eta horien aurka borrokatzeari buruzko Europako Kontseiluaren Hitzarmenarekin (Istanbulgo Hitzarmena).

Pandemia hasi zenetik, bai Nazio Batuetako Idazkari Nagusiak, bai NBE Emakumeak erakundeak edo Giza Eskubideen Goi Komisarioak ohartarazi zuten Covid-19k eragin neurrigabea izango zuela mundu osoan emakume eta neskengan. Espainiak ekintza garrantzitsuak garatu ditu Nazio Batuen eremuan, Nazio Batuen Batzar Nagusian eta Giza Eskubideen Kontseiluan gaiari buruzko ebazpenak sustatuz, NBE Emakumeak erakundearekin koordinatuta, genero-ikuspegia txertatuz Osasunaren Mundu Erakundea bezalako erakundeen lanean edo Covid-19ri erantzuteko Espainiako Lankidetzarako Estrategia Bateratua bezalako tresnen bidez.

Espainiak genero-ikuspegian sakontzen jarraitzen du bere kanpo-politikako ekintza guztietan, diplomazia feministaren esparruan, genero-berdintasunerako eta Garapen Jasangarriko Helburuetarako bidean aurrera egingo duen errekuperazioa eta erantzuna bermatzeko helburuarekin. Testuinguru horretan, Espainiak nazioarteko hitzarmenak sustatzen ditu emakumeei eta neskei, neurriz kanpo eragiten dien pertsonen salerosketari aurre egiteko, bai eta emakumeen genitalen mutilazioa eta adingabeen ezkontzak desagerrarazteko ere.

Erakundeen eta gizartearen bultzada feministak, hala ere, ez du lortu aurrerapenak bizkortzea, ez eta horiek sendotzea ere. Orduan, zein dira erakundeen barruan eta kanpoan jada existitzen dena blokeatzen duten erresistentziak? Erantzunak askotarikoak dira, baina bada ukaezina den bat: feminismoaren aurrerabidearekiko erresistentzia emakumeak izateagatik azaltzen da.

Egindako azterlan ugariek ematen dituzten datuak sendoak dira eta ez dute aukerarik uzten bizi garen errealitatea interpretatzeko: emakumeen bizitza gizonena baino nabarmen okerragoa da pertsonen bizitzaren esparru guztietan. Hori guztia honako hauetan islatzen da: lan-sarbidean, parte-hartzean eta sustapenean; soldatetan; lan-prekarietatean; pentsioetan; etxeko lanaren eta zaintza-lanaren banaketan; denboraren eskuragarritasunean; genero-arrakala digitalean; zientzien, teknologiaren, ingeniaritzaren eta matematiketan esparruko ikasketetan emakumezko ikasle gutxiago egotean; botere politiko, psikiko eta sozial handieneko organoetan ordezkatzea, eta gizartean, politikan, justizian edo ekonomian gero eta nagusitasun handiagoa izatean; gizartearen, kirolaren eta kulturaren arloko parte-hartzean; osasun mentaleko arazoen nagusitasunean; pobreziaren feminizazio gero eta handiagoan eta haren ondorio larrietan; bizitzeko oinarrizko baliabideak (etxebizitza, elikadura, argia edo berokuntza) eskuratzeko zailtasunean eta esplotazioaren eta indarkeria matxistaren aurrean zaurgarritasun handiagoa izatean. Indarkeria matxista hori da emakumeen eta gizonen arteko desberdintasunaren adierazpen hunkigarriena, eta 1.081 emakume hil dituzte bikotekideek edo bikotekide ohiek 2003az geroztik.

Gainera, emakumeek eta neskek diskriminazio-modu anitzak jasaten dituzte, besteak beste, arraza- edo etnia-jatorriagatiko diskriminazioa, desgaitasunagatikoa, erlijioagatikoa, sexu-orientazioagatikoa eta genero-identitateagatikoa.

Lehen greba feministak, 2018an deituta eta Espainiako mugimendu feministaren mugarri historiko bihurtuta, erakunde publikoak interpelatu zituen eta ordura arte desagertuta zeuden eztabaidak jarri zituen eztabaidaren erdigunean. "Gu gelditzen bagara, mundua gelditzen da" leloak gogorarazi zigun etxeko lana eta zaintzak, eguneroko jarduerak, bai edo bai egin behar badira, oinarrizko lana direla biziraupenerako eta pertsonentzako nolabaiteko ongizate fisiko eta emozionalaz gozatzeko bermea izateko.

Pandemiak, hain zuzen ere, ezkutuan jarraitzen zuenaren balioa ezohiko protagonismoz jarri du agerian. Ikusezin bihurtutako lan eta denbora horiek emakumeek garatzen dituzte, oro har, eta, bereziki, hautatzeko aukera gutxiago dauzkatenek: emakume pobreek, emakume migratzaileek eta emakume arrazalizatuek. Ikusi dugu nola Covid-19ren krisiaren lehen lerroan daudenak  emakumeak diren,  osasun-langile, zaintzaile, berritzaile eta erkidegoko antolatzaile gisa. Halaber, pandemiaren aurkako borrokan eredugarri eta eraginkorrenak diren buruzagi nazionalen artean daude. Krisiak, azken batean, agerian utzi ditu bai emakumeen ekarpenen funtsezko garrantzia, bai jasaten dituzten neurriz kanpoko kargak.

Emakumeen emantzipazioa lortzeko mugimendu feministaren eskaera nagusietako bat autonomia ekonomikoaren hobekuntzan aurrera egitea izan da, lan-merkatuan sartu eta parte hartuz. Hala ere, autonomia ekonomiko hori egituraz mehatxatuta dago, aurrerapen hori ez baita alderatu, besteak beste, etxeetako etxeko lanen eta zaintza-lanen banaketarekin, ez eta, politika publikoen bidez, erakundeen eta gizonen erantzunkidetasuna areagotuz ere. Horregatik, Espainiako emakumeek gizonek baino lan gehiago egiten dute gaur egun, baina pobreagoak dira baldintza ekonomikoetan eta denbora eskuragarritasunean.

Espainiako mugimendu feministak aberastasunaren, denboraren eta lanaren birbanaketarekin lotutako agenda politiko berri bat lortu du erakundeetan, eta gai horiei erantzuteko berariazko egitura instituzionalak berreskuratzea lortu du, Berdintasun Ministerioa kasu. Covid-19aren krisiak, gainera, gogorkeriarik handienaz indartu du feminismoak hamarkadez aldarrikatzen duenaren premia.

Espainiako mugimendu feministak aberastasunaren, denboraren eta lanaren birbanaketarekin lotutako agenda politiko berri bat lortu du erakundeetan, eta gai horiei erantzuteko berariazko egitura instituzionalak berreskuratzea lortu du, Berdintasun Ministerioa kasu. Covid-19aren krisiak, gainera, gogorkeriarik handienarekin indartu du feminismoak aldarrikatzen duenaren premia.

Denbora da eskaera feministak politika publiko bihurtzeko, bizitzarako funtsezkoak diren eta emakumeek aurrez aurre dituzten desberdintasun materialetan eta desberdintasun sinboliko eta baliokoetan esku hartzeko aukera ematen duten lanak sozialki modu justuan ebazteko horiek. Garaia da estereotipo sexistak edo diskriminatzaileak ezabatzeko hezkuntza-curriculumak, testuliburuak eta gainerako hezkuntza-materialak eraldatzeko; irakasleak berdintasunaren sustapenean trebatzeko garaia da. Hezkuntza Lege berriaz hasitako bidea, hezkuntza-sistemaren printzipio gisa emakumeen eta gizonen arteko berdintasun eraginkorra sustatzea ezartzen duena, genero-berdintasunaren ikuspegia ezartzea hezkidetzaren, genero-indarkeriaren prebentzioaren eta aniztasun afektibo-sexualaren errespetuaren bidez. Era berean, ahalegin berezia egiteko garaia da, zientziari, ikerketari eta berrikuntzari lotutako egungo eta etorkizuneko bizitza jasangarrira egingo duen ekoizpen-ereduranzko trantsizioak ez ditzan emakumeak atzean utzi, genero-dimentsioa txertatuz eta horietan emakumeen lidergoa eta presentzia orekatua sustatuz. Horregatik, premiazkoa da arlo horretan emakumeen talentua erakartzeko, atxikitzeko eta sustatzeko esku hartzea, bai eta giza biziraupenerako funtsezkoak diren sektoreetan lan-baldintzak hobetzeko ere, hala nola lehen sektorean edo funtsezko gizarte-zerbitzuetan.

Emakumeen Nazioarteko Eguna dela eta, Espainiako Gobernuak konpromiso irmoa hartu du zaintzan eta gizarte erreparazioan oinarritutako trantsizio ekonomiko baterantz aurrera egingo duten neurri publikoen sorta bat zabaltzeko, emakumeen eta gizonen arteko desberdintasunak ez errepikatzekoak, eta politika publiko horiek nazioarteko pianoan sustatzeko. Nazioarteko planoan Nazio Batuen Garapen Jasangarrirako 2030 Agendarekin eta Genero Berdintasunerako 2020-2025 Europako Estrategiarekin lerrokatutako konpromisoak, eta XIV. Legegintzaldirako Espainiako Gobernu Programaren Akordioan eta 2021-2024 aldirako Berreskuratze, Eraldaketa eta Erresilientzia Planean jasotakoak."